تیمول محلول در آب (کنترل و درمان نوزما و کنه)

توضیح کامل

همیشه بین اساتید زنبورداری دراستفاده از داروهای مختلف اختلاف وجود داشته است. اما در بین داروهای موجود و مورد تایید تنها تیمول است که همه اساتید داخلی و مقالات و تحقیقات خارجی و داخلی نشان داده است که بیشترین کارایی و حداقل عوارض را در کنترل و درمان بیماری نوزما سرانا و کنه داشته است.

تیمول ماده موثره اسانس آویشن است. که حدود 20 تا 30 درصد آن را شامل میشود. تیمول در سایر گیاهان دارویی نیز با درصد کمتر وجود دارد.

 استفاده از تیمول در زنبورداری با مشکلاتی همراه است. اول اینکه این ماده به شدت فرار بوده و در حین استفاده از آن باید موارد احتیاط را رعایت کرد چرا که به دلیل فرار بودن بخارات آن به چشم و دستگاه تنفسی آسیب وارد میکند.

حتما تیمول را دور از دسترس اطفال قرار دهید

از طرفی به دلیل نامحلول بودن تیمول در آب نمیتوان به راحتی در شربت یا کیک و خمیر شیرین استفاده کرد. روشهایی که اساتید زنبورداری معرفی میکنند متاسفانه  کاربردی نیست و برای زنبوردار سخت است. برای مثال استفاده از لسیتین یا الکل برای حل کردن تیمول دو ایراد اساسی دارد. اول اینکه بعد از اضافه کردن تیمول در شربت، تیمول از الکل جدا شده و در سطح شربت مثل روغن شناور میشود و محلول همگن نیست. لسیتین هم در اثر رسوب محلولی ناهمگن ایجاد میکند. به عبارتی قسمت رویی محلول با ته ظرف شربت خوری دوزهای مختلفی از دارو را خواهد داشت. استفاده از زرده تخم مرغ و سایر روشها هم علمی و عملی نیست و همراه با افزایش احتمال آلودگی به سالمونلا خواهد بود. زرده تخم مرغ و لسیتین بسیار چسبناک بوده و داخل شربت خوری یا هر قسمتی که ریخته شود با رسوب همراه خواهد بود.

یکی از مشکلات ذخیره شهد در پاییز تخمیر و ترش شدن عسل در شان است که سبب اسهال زنبور و پخش آلودگی و ابتلا به نوزما نیز میشود. با اضافه کردن تیمول در شربت علاوه بر ماندگاری بیشتر در شان،  از تخمیر و انتقال اسپور نوزما نیز پیشگیری میشود.

مجموعه هربی مد این محلول را برای اولین بار به شکل محلول در آب با دوز 500 میلی گرم در هر سی سی تولید کرده است. به عبارتی در هر سی سی از محلول نیم گرم تیمول وجود دارد. البته به تیمول محلول در آب کمی اسانس گیاهی نیز اضافه شده است تا اثرات آن تقویت و اثرات آرامش بخشی بر زنبور نیز داشته باشد. این محلول در ظروف 30 میلی لیتری همراه قطره چکان و بروشور با قیمت بسیار مناسب ارائه شده است.  

نحوه استفاده از تیمول در زنبورداری

استفاده از تیمول در شربت، خمیر و کیک گرده

تیمول یک ضد قارچ و ضد کنه قوی به شمار میرود. این ترکیب کاربردهای فراوانی در زنبورداری دارد و تقریبا در تمامی بیماریهای عفونی مثل نوزما، بیماریهای ویروسی یا انگلی قابل استفاده است. مقدار استفاده و نحوه استفاده از آن به شرایط و نوع بیماری، فصل سال، جمعیت کلنی وابسته است. دوز عمومی این ترکیب 100 میلی گرم در یک لیتر شربت (یکدهم میلیگرم در یک سی سی) است. یک سی سی از یک مایع حدودا 20 قطره میشود شما اگر 4 قطره از این محلول در یک لیتر شربت حل کنید دوز 100 میلیگرم در لیتر را تهیه کرده اید.

این دوز در زمان شربت دهی در اغلب مناطق توصیه میشود. اگر شرایط آلودگی بیشتر باشد یک سی سی از ترکیب باید در یک لیتر حل شود که اغلب در شمال کشور اینطور است. تغییر دوز دارو یا در آلودگی های بیشتر میتوانید از نظر اساتید یا زنبورداران پیشکسوت یا لوازم زنبورداری استفاده کنید. این محلول تا 2 سی سی در یک لیتر شربت در بهار یا پاییز (شیوع نوزما و کنه) قابل استفاده است. برای مشاوره در مورد این محصول میتوانید تماس بگیرید.

در بعضی از منابع مقدار مصرف تیمول حدودا 1 گرم در 5 لیتر شربت توصیه شده است. به عبارتی 2 سی سی از تیمول محلول در آب در 5 لیتر شربت. این دوز برای پیشگیری و کنترل بیماری پیشنهاد شده است. اما در منابع معتبر دوز 100 میلی گرم در یک لیتر شربت تاکید شده است. 

مقدار مصرف تیمول در شربت به منطقه، فصل، آب و هوا، تعداد قاب زنبور،  شدت بیماری و حتی نژاد زنبور بستگی دارد. ولی دوز 100 تا 200 میلی گرم (4 تا 8 قطره از تیمول محلول در آب) در یک لیتر شربت دوز عمومی در اغلب موارد است.

برای استفاده در خمیر یا کیک گرده ابتدا تیمول را در آب حل نموده سپس به خمیر شیرین یا کیک اضافه کنید.

استفاده از تیمول به عنوان عامل ضد کنه

به این منظور شما میتوانید با قرار دادن یک کارتن یا دستمال کاغذی ضخیم در کندو و ریختن دو تا 3 سی سی از این ترکیب بر روی دستمال اثرات ضد کنه ای آن را ببینید. هر چه تعداد قاب و طبق بیشتر باشد مقدار مصرف نیز بیشتر خواهد بود. مزیت این ترکیب نسبت به سایر داروهای کنه در این است که اثرات آن تدریجی است و به مرور سبب ریزش کنه میشود و باقیمانده در کندو نخواهد داشت و در فصل برداشت عسل نیز قابل استفاده است. این ترکیب علاوه بر ریزش سبب اختلال در تولید مثل کنه خواهد شد. این ترکیب به دلیل مخلوط شدن با کمی فرمون ملکه سبب عصبانیت زنبورها نمیشود. چون اصولا تیمول کریستالی سبب حمله و تنش در زنبور میشود و بر روی جهت یابی زنبورها اثر منفی دارد. تیمول محلول در آب دارای کاربرد وسیعی است و به چند صورت قابل استفاده در کندو است. در شربت، کیک و خمیر شیرین، تزریقی با شربت، مستقیم بر روی دستمال یا کارتن. اما تیمول کریستالی براحتی قابل استفاده برای زنبوردار نیست. برای اثرات ضد کنه ای میتوانید دو سی سی از این ترکیب را در یک لیتر شربت ریخته و لابلای قابها تزریق کنید.

مزیت روش تزریقی به اسپری یا ریختن شربت در شربت خوری چیست؟

اصولا شربت خوری و دادن دارو در شربت برای زنبور سالم کاربرد دارد. به زنبوری که بیمار است و ریزش دارد نباید در شربت خوری دارو داد. دادن دارو به روش تزریقی چند مزیت دارد. اول اینکه همه زنبورها درگیر مصرف میشوند و زنبور ضعیف و قوی و بیمار و پرستار و ... در حالی که دارو در شربت خوری را اغلب زنبورهای کارگر سالم میبرند و زنبور بیمار توانایی ورود به شربت خوری ندارد یا در آن غرق میشود. غرق شدن یک زنبور بیمار سبب بیمار شدن سایر زنبورها خواهد شد. روش اسپری هم برای داروهای گیاهی یا تیمول پیشنهاد نمیشود چون بخش زیادی از مواد موثره تبخیر میشود. روش اسپری احتمال پخش بو در زنبورستان و احتمال غارت را نیز دارد. اگر زنبور شما شربت را بدون تلفات در شربت خوری برمیدارد در ظرف بریزید.

موارد استفاده از تیمول

تیمول در بیماریهای زیر توسط اساتید توصیه شده است:

درمان و کنترل کنه واروا و کنه تنفسی

کنترل بیماری نوزما بخصوص نوزما سرانا

کنترل بیماریهای عفونی، لوک و لارو میری

تحریک و تقویت رفتار بهداشتی زنبور عسل

ضد عفونی شربت و پیشگیری از تخمیر آن

پیشگیری از تخمیر و فساد خمیر یا کیک گرده

ضد عفونی کندو و شربت خوری

تیمول به عنوان داروی ضد نوزما

استفاده از تیمول در شربت سبب کنترل بیماری نوزما بخصوص در مناطق مرطوب شمالی و جنوبی میشود. استانهایی مثل گیلان، مازندران، گلستان و خوزستان باید در استارت بهاره در شربت و کیک یا خمیر شیرین حتما یک ترکیب ضد نوزما مثل تیمول استفاده کنند. در مورد بیماری نوزما باید به این نکته دقت داشت که نیازی به تست نوزما در زنبورستان خود ندارید چون 95 درصد کندوها در ایران طبق آمار به نوزما آلوده هستند (آلودگی کم تا متوسط). نوزمایی هم که در ایران غالب شده است نوزما سرانا است و نوزما آپیس با علائم بارز، کمتر از 5 درصد را شامل میشود.

در واقع کنه و نوزما و حتی سایر بیماریهای زنبور همیشه درصدی از آلودگی را در زنبورستانها دارند. حتی لوک آمریکایی که یک بیماری مهلک است در ایران حدود 30 درصد کندوها و زنبورهای کارگر را آلوده کرده است (طبق نظر کارشناسان سازمان دامپزشکی طی نمونه برداری از چندین زنبورستان در جنوب کشور). 

اینکه شما در مورد بیماری نوزما یا کنه منتظر بروز علائم یا نشانه های بالینی هستید اشتباه بسیار بزرگی در زنبورداری است. چون وقتی که علائم بروز پیدا کند یعنی کار از کار گذشته و درمانهای دارویی با درصد کمتری موثر هستند. در مناطق مرطوب شمالی حتما و حتما باید در تغذیه زنبورستان از مواد ضد نوزما استفاده کرد در تمام طول سال.

ترکیبات ضد نوزما چند دسته هستند در واقع آنچیزی که بین زنبورداران شایع است:

1-ترکیبات اسیدی مثل سرکه سیب یا اسید سیتریک، اسسول پلاس و .... که صرفا در دفع محتویات روده زنبور کمک میکنند و اثری بر اسپور نوزما ندارند. این ترکیبات هم باید با درصد زیادی استفاده شود تا اثر کن چون قدرت بافری روده زنبور اسید را خنثی میکند.

2- ترکیبات آنتی بیوتیک مثل مترونیدازول، فوماژیلین، انواع آنتی بیوتیکها که اثر زیادی بر اسپور نوزمای جدید (نوزما سرانا) نداشته و فقط باکتریهای مفید زنبور را از بین میبرد.

و دسته 3- ترکیباتی مثل تیمول، منتول، لیمونن، کارواکرول، اوژنول و ... که به عنوان ترکیبات ضد نوزما و ضد بیماریهای عفونی شناخته میشوند. تنها دسته سوم به عنوان داروی موثر در درمان نوزما هستند که در ترکیب نوزماهیل و تیمول محلول در آب و افزایش اشتها این مواد موثر به صورت ترکیبی وجود دارند. این ترکیبات علاوه بر خاصیت ضد نوزمایی برای کنترل سایر بیماریهای زنبور نیز استفاده میشوند. در واقع بجای مصرف چند دارو برای چند بیماری میتوانید از این ترکیبات ارگانیک جهت کنترل و پیشگیری اغلب بیماریهای زنبور استفاده کنید.

ترکیبات ضد نوزما مثل انواع اسیدها صرفا باعث  سرعت خروج مدفوع زنبور میشوند وهیچ اثری بر اسپور مقاوم نوزما ندارند. استفاده از انواع آنتی بیوتیک هم جز خسارت محض هیچ سودی نخواهد داشت. چرا که با از بین بردن تمامی میکروبهای مفید زنبور، فضا را برای فعالیت و تکثیر بیشتر نوزما فراهم خواهد کرد. بخصوص اینکه اسپور نوزما به انواع انتی بیوتیک حتی فوماژیلین مقاوم است. بماند که فوماژیلین هم دیگر مثل قبل نیست و انچیزی که در بازار است مخلوط انتی بیوتیک است.

استفاده از تیمول به عنوان یک داروی ضد نوزما در مناطق شمالی که یک مشکل جدی است باید در دستور کار زنبورداران باشد. وقت خود را با دادن نمونه به آزمایشگاه تلف نکنید. زنبورستانی در شمال کشور وجود ندارد که این بیماری وجود نداشته باشد. اسپور نوزما مثل گَردی همه جای مناطق مرطوب وجود دارد. بخصوص اینکه شمال و جنوب بدلیل وجود آبهای راکد زیاد، آلودگی عوامل بیماریزا بیشتر است. آنچه باعث بروز علائم بارز این بیماری میشود، ضعف سیستم ایمنی و شرایط محیطی است. تیمول یک ترکیب آلی است که سبب مقاومت دارویی نمیشود و یک ترکیب آشنا برای زنبورها است.

یکی از راه های انتقال نوزما انتقال دهان به دهان اسپور این بیماری است. هنگامی که زنبورها شربت یا خمیر حاوی تیمول را از طریق دهان به دهان یا تروفلاکسی منتقل میکنند احتمال انتقال عامل بیماری کمتر میشود. و  درصورت انتقال اسپور احتمال جوانه زنی و فعالیت و تکثیر درروده را ندارد. بخارات ناشی از تروفلاکسی مواد حاوی تیمول سبب آزاد شدن مقداری از این ماده در کندو شده که خود اثر ضد کنه تنفسی و کنه واروا و به تبع کنترل بیماریهای ویروسی دارد. بنابراین  با استفاده درست از این ماده شما دو بیماری مهلک زنبورستان خود یا 90 درصد بیماریها کنترل شده است.

موارد احتیاط استفاده از تیمول

این دارو را بیشتر از دوز توصیه شده مصرف نکنید حداکثر دوز این دارو یک گرم در لیتر است یا به عبارتی دو سی سی در یک لیتر یا کیک. در اغلب موارد دوز یک دارو در شربت بیشتر از کیک است. مثلا اگر در 50 لیتر شربت 25 سی سی تیمول محلول در آب استفاده میشود در کیک به ازای 50 کیلو 10 تا 15سی سی باید مصرف شود. چون مایعات دوز دارو را رقیقتر میکنند.

تیمول را در زمان خوشه و خواب زنبور با کمترین مقدار مصرف کنید چون تیمول سبب تحریک زنبور و بیدار شدن کلنی میشود. استفاده بیش از حد از هر ترکیب دارویی در رفتار زنبور تغییراتی ایجاد میکند.

افرادی که در شمال کشور و سایر مناطق مرطوب زنبورداری میکنند یا در زمانهای افزایش رطوبت و مه گرفتگی حتما در شربت و کیک از تیمول و ترکیبات اسیدی همزمان استفاده کنند. ترکیبات اسیدی زیاد در شربت یا کیک سبب آسیب به مخاط روده زنبور (که در اثر نوزما پاره شده) میگردد. 

این ترکیب را همزمان با پروبیوتیک ها مصرف نکنید. بهتر است بعد از شربت حاوی تیمول یا نوزماهیل با یک روز فاصله پروبیوتیک داده شود.

شربت حاوی تیمول تا چند روز در بیرون یخچال و تا یکماه در یخچال قابل نگهداری است. البته در دادن شربت به زنبور سعی کنید دمای آن سرد نباشد و از شربت گرم (حدود 30 درجه) استفاده کنید.

تیمول در اثر حرارت بالای 40 درجه بخار شده و از اثرات آن در شربت کم میشود. بنابراین در دمای کمتر از 35 درجه درشربت اضافه کنید.

نکات مهم و کاربردی در استفاده از هر دارویی در زنبورستان

 * در موقع حل کردن هر دارویی ابتدرا مقداری را در یک ظرف کوچکتر کاملا هم بزنید و زمانی که همگن و کاملا یکدست شد به شربت یا کیک اضافه کنید. اگر شما مستقیم داروهای خود را به یک لیتر شربت آماده بریزید همیشه مقداری رسوب خواهد کرد و دوز دارو درست اعمال نخواهد شد. چون که شربت با شکر اشباع شده است و به سختی دارو حل میشود. اگر دارویی در آب حل نشد در آب داغ حتما حل خواهد شد.

* اگر چند دارو باید در یک لیتر شربت اضافه شود بهتر است یکی یکی طبق دستور بالا آماده شود و اضافه شود. همزمان داروها را در یک ظرف کوچک مخلوط نکنید.

* در هر بار استفاده از یک دارو روی یک تا 3 کندو تست کنید اگر مشکلی نداشت در کل زنبورستان انجام دهید.

* در هر دارویی دوز استفاده و دوره درمانی وجود دارد. یعنی اگر شما دوز دارو را رعایت کردید ولی دوره درمانی را کامل انجام ندادید درمان ناقص بوده است. مثلا در درمان کنه اغلب داروها طی 4 هفته هر هفته یکبار باید انجام شود.  وگرنه شما با یکبار انجام دادن 25 درصد کنه ها را از بین برده اید. در مورد نوزما این قضیه شدت بیشتری دارد چرا که ملیونها اسپور در یک زنبور تولید شده و به سرعت کلنی را درگیر میکند. اگر برای کنه درمان هفته ای یکبار انجام میشود در مورد نوزما باید هر روز و یک روز در میان تا یک هفته انجام گیرد.

در تصویر زیر دو محصول افزایش اشتها و تیمول را مشاهده میکنید. این محصول به همراه قطره چکان و یک بروشور ارائه میشود.

توزیع در همدان 09188172273 افشین نیک